[๐๔] อันตกายอำมาตย์เรียนถามว่า อะไรเป็นนาคเสน
ปัญหาที่ ๔ ปัญหาของอันตกายอำมาตย์
เช้าวันหนึ่ง พระนาคเสนก็นุ่งสบงทรงจีวรมือสะพายบาตร แล้วเข้าไปสู่สาครนครกับพระภิกษุ ๘ หมื่นองค์ เวลาเดินมาตามทางนั้น อันตกายอำมาตย์ถามขึ้นว่า
” ข้าแต่พระนาคเสน ท่านได้บอกไว้ว่าเราชื่อ ” นาคเสน ” ดังนี้ แต่กล่าวว่าไม่มีสิ่งใดเป็นนาคเสน ข้อนี้ข้าพเจ้ายังสงสัยอยู่ ? ”
พระเถระจึงถามว่า
” เธอเข้าใจว่า มีอะไรเป็นนาคเสน อยู่ในคำว่า ” นาคเสน ” อย่างนั้นหรือ ? ”
” ข้าพเจ้าเข้าใจว่า ลมหายใจอันเข้าไปและออกมา นี้แหละ..เป็นนาคเสน ”
” ถ้าลมนั้นออกไปแล้วไม่กลับเข้ามา ผู้นั้นจะเป็นอยู่ได้หรือ ? ”
” เป็นอยู่ไม่ได้ พระผู้เป็นเจ้า ”
อุปมาพวกเป่าสังข์
” ถ้าอย่างนั้นเราขอถามว่า ธรรมดาพวกเป่าสังข์ ย่อมพากันเป่าสังข์ ลมของพวกเขากลับเข้าไปอีกหรือไม่ ? ”
” ไม่กลับ พระผู้เป็นเจ้า ”
” ก็ถ้าอย่างนั้น เพราะเหตุไรพวกนั้นจึงไม่ตาย พวกช่างทองก็พากันเป่ากล้องประสานทอง ลมของเขากลับเข้าไปอีกหรือไม่ ? ”
” ไม่กลับเข้าไปอีก พระผู้เป็นเจ้า ”
” พวกเป่าปี่ก็พากันเป่าปี่ ลมของพวกเขากลับเข้าไปอีกหรือไม่ ? ”
” ไม่กลับ พระผู้เป็นเจ้า ”
” ถ้าอย่างนั้น เหตุไรพวกนั้นจึงไม่ตาย ? ”
” ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า ข้าพเจ้าไม่อาจสนทนากับท่านได้แล้ว ขอท่านจงไขข้อความนั้นให้ข้าพเจ้าเข้าใจด้วยเถิด ”
พระเถระจึงแก้ไขว่า
” อันลมหายใจออกหายใจเข้านั้น ไม่ใช่เป็นสิ่งที่มีชีวิต (คือคนและสัตว์) แต่เป็น กายสังขาร (คือเป็นเครื่องช่วยให้ชีวิตทรงอยู่) ต่างหาก ”
” ข้าแต่พระผู้เป็นเจ้า กายสังขารตั้งอยู่ในอะไร ? ”
” กายสังขารตั้งอยู่ใน ” ขันธ์ ” (คือร่างกาย) ”
ครั้นได้ฟังดังนั้น ก็มีจิตเลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนา อันตกายอำมาตย์จึงได้ประกาศตนเป็นอุบาสก ขอนับถือพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ เป็นที่พึ่ง ดังนี้